Παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο

Ακολουθούν οι τοποθετήσεις του Πρωθυπουργού:

Θέτοντας το πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής, ο Πρωθυπουργός ανέφερε:

Χρόνια πολλά και να σας ευχαριστήσω για τη συμμετοχή σας σε αυτή την εκδήλωση, η οποία απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι έχει προκαλέσει πάρα πολύ έντονο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, κυρίως των γονιών που έχουν παιδιά, αλλά και των ίδιων των παιδιών και των εφήβων, για ένα πρόβλημα το οποίο όλοι το βλέπουμε μπροστά μας. Μέχρι τώρα, όμως, θα έλεγα ότι αδυνατούσαμε να βρούμε αποτελεσματικές πολιτικές για να μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε.

Το πρόβλημα νομίζω είναι πολύ σαφές, αναφέρθηκε σε αυτό εκτενώς και η κα Αρτινοπούλου, και έχει να κάνει με την υπερβολική εξάρτηση, τον εθισμό, των παιδιών και των εφήβων από το διαδίκτυο, συγκεκριμένα από συγκεκριμένες εφαρμογές, τις οποίες κατά κανόνα τα παιδιά μας και οι έφηβοί μας τις βλέπουν στο κινητό τηλέφωνο.

Είναι η εικόνα των παιδιών κολλημένων σε ένα κινητό, ολίγον ως «ζόμπι» νομίζω τα περιέγραψε η κα Χρηστίδη, τα οποία χάνουν την επαφή με τον κόσμο. Ανακαλύπτουμε στην πορεία ότι πολλά από τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν έντονα ψυχολογικά προβλήματα, διαφορετικά για τα κορίτσια, διαφορετικά για τα αγόρια: κατάθλιψη, απομόνωση, διάσπαση προσοχής -το πιο συνηθισμένο βίωμα το οποίο μας μεταφέρουν, τουλάχιστον, οι εκπαιδευτικοί μας. Άρα, καταλαβαίνουμε ότι εδώ κάτι συμβαίνει, κάτι συμβαίνει το οποίο σαφώς είναι προβληματικό και το οποίο έχει να κάνει με την σκοτεινή πλευρά της τεχνολογίας.

Αφορμή για τη δική μου ενασχόληση, την πιο συστηματική ενασχόληση με το πρόβλημα αυτό, ήταν η ανάγνωση ενός βιβλίου φέτος το καλοκαίρι, το οποίο λέγεται «The Anxious Generation», το οποίο περιγράφει με πολύ, θα έλεγα, αντικειμενικό και τεκμηριωμένο τρόπο, τις επιπτώσεις αυτού του ψηφιακού εθισμού των παιδιών και των εφήβων. Και προτείνει συγκεκριμένες πολιτικές για το πώς θα μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε.

Είχα μάλιστα επιλέξει να αναφερθώ στο ζήτημα αυτό και στην ομιλία την οποία έκανα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Συνήθως από εκείνο το βήμα μιλάμε για τις μεγάλες γεωπολιτικές προκλήσεις, θεώρησα όμως ότι ήταν μία ευκαιρία, σε ένα παγκόσμιο ακροατήριο, να προτάξω την ανάγκη να υπάρχουν παρεμβάσεις για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε ένα υπαρκτό πρόβλημα.

Ποιες, λοιπόν, μπορούν να είναι οι παρεμβάσεις και μπορεί η καθολική απαγόρευση των social media να είναι μία λύση; Αμφιβάλλω ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αποτελεσματικό, γι’ αυτό και η στρατηγική την οποία επεξεργαζόμαστε θα έλεγα ότι είναι πολύ πιο προσαρμοσμένη στην ίδια την πραγματικότητα της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τα παιδιά και από τους εφήβους. Και ξεκινάει από τη βασική παραδοχή ότι πρέπει πρώτα και πάνω απ’ όλα να συζητήσουμε για το πρόβλημα.

Ποιοι να συζητήσουμε; Εμείς με τα παιδιά μας. Άρα οι γονείς, οι οποίοι έχουν ένα πολύ μεγάλο μερίδιο ευθύνης, να θέσουν τα απαραίτητα όρια στα παιδιά τους, όπως θέτουν όρια καθ’ όλη τη διάρκεια της ανατροφής των παιδιών. Αυτή είναι ουσιαστικά μία διαδικασία που όλοι όσοι έχουμε παιδιά την γνωρίζουμε πολύ καλά. Να δούμε ποιος μπορεί να είναι ο ρυθμιστικός και εκπαιδευτικός ρόλος τους κράτους, να εντάξουμε την Ελλάδα στα πλαίσια των ευρωπαϊκών πολιτικών και βέβαια, φυσικά, να θέσουμε και τις εταιρείες τεχνολογίας προ των συγκεκριμένων ευθυνών τους, διότι έχουν πολύ συγκεκριμένες ευθύνες για έναν απλό λόγο -και επιτρέψτε μου, να μην «μασήσω» τα λόγια μου- οι αλγόριθμοι των εταιρειών αυτών είναι έτσι σχεδιασμένοι ώστε να μεγιστοποιούν τον χρόνο τον οποίο περνάμε μπροστά από την οθόνη.

Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα παιδιά, ισχύει για όλους μας. Για σκεφτείτε πόσοι από σας στην διάρκεια αυτής της παρουσίασης κοιτάξατε το κινητό σας. Για να δω, για να κάνουμε λίγο και εμείς την αυτοκριτική μας, για να μην λέμε ότι το πρόβλημα αφορά μόνο τα παιδιά και τους εφήβους. Άρα, οι αλγόριθμοι αυτοί είναι σχεδιασμένοι γι’ αυτόν τον σκοπό και γι’ αυτόν σκοπό μόνο: για να ενθαρρύνουν αυτό που λέμε το συνεχές «scrolling». Κάθεσαι μπροστά, βλέπεις ένα βίντεο, βλέπεις το επόμενο βίντεο, βλέπεις το μεθεπόμενο. Δεν πολυκαταλαβαίνεις ακριβώς τι κάνεις εκείνη την στιγμή, αλλά μπαίνεις σε μια ζώνη εξάρτησης, την οποία νομίζω ότι όλοι την αντιλαμβανόμαστε γιατί λίγο-πολύ έχει συμβεί σε όλους μας.

Αυτό το οποίο παρουσιάζουμε ως ένα πρόβλημα εθισμού για τα παιδιά και τους εφήβους αφορά ουσιαστικά τους πάντες, γιατί έτσι είναι σχεδιασμένες αυτές οι πλατφόρμες να λειτουργούν.

Γιατί, όμως, μας ενδιαφέρουν περισσότερο τα παιδιά και οι έφηβοι; Για δύο λόγους: πρώτον, διότι η προστασία της παιδικής ψυχής, της παιδικότητας, είναι μια υποχρέωση που δεν είναι απλά συνταγματικά κατοχυρωμένη, αλλά αυτονόητη υποχρέωση μιας κοινωνίας απέναντι στα νεότερα μέλη. Και γιατί, προφανώς, ο παιδικός και ο εφηβικός εγκέφαλος ακόμα διαμορφώνεται, άρα, οι όποιες παρεμβάσεις γίνουν σε αυτές τις κρίσιμες ηλικίες ως προς την εγκεφαλική λειτουργία, είναι πολύ πιθανόν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών και των εφήβων όταν μεγαλώσουν.

Γι’ αυτό, λοιπόν, απαιτείται παρέμβαση ειδικά γι’ αυτές τις ηλικίες. Φαντάζομαι θα μπορούμε να μιλήσουμε στη συνέχεια λίγο περισσότερο γι’ αυτές τις παρεμβάσεις, αλλά με ενδιαφέρει να ακούσω και από την ίδια την Λυδία πώς ακούει όλη αυτή την κουβέντα και αν τώρα σου λέει, «τι είναι αυτοί οι τύποι εδώ που έρχονται, που θέλουν να μου βάλουν περιορισμό σε αυτά τα οποία κάνω εγώ», ή αν κάπου καταλαβαίνεις ότι υπάρχει ένα θέμα.

Δεν θέλω να υποκαταστήσω τις ερωτήσεις που θα κάνεις, αλλά αυτό θα με ενδιέφερε να καταλάβω από μια έφηβη 16 χρονών.

Εξηγώντας συνοπτικά πτυχές και άξονες της Εθνικής Στρατηγικής, ο Κυριάκος Μητσοτάκης σημείωσε:

Καταρχάς, να αποσαφηνίσουμε ότι η στρατηγική για την οποία μιλήσαμε σήμερα θα εκδηλωθεί σε διάφορα βήματα.

Το πρώτο το οποίο κάνουμε είναι να ενημερώσουμε τους γονείς, αλλά και τα παιδιά, για τις υφιστάμενες δυνατότητες γονικού ελέγχου, parental controls, που ήδη υπάρχουν σήμερα στα κινητά και τις οποίες πάρα πολλοί γονείς πολύ απλά δεν γνωρίζουν. Αυτό είναι η ιστοσελίδα parco.gov.gr, την οποία πραγματικά αξίζει τον κόπο να την ψάξετε λίγο περισσότερο. Νομίζω ότι ειδικά αν είστε γονείς, θα μάθετε πολλά περισσότερα γι’ αυτά τα οποία μπορείτε να κάνετε σήμερα.

Η αμέσως επόμενη εφαρμογή, που είναι το Kids Wallet, που ευελπιστώ ότι θα είναι και μία εφαρμογή η οποία ενδεχομένως να τύχει και ευρύτερης ευρωπαϊκής αποδοχής, απλοποιεί τον τρόπο με τον οποίον θα μπορούμε να παρέμβουμε ως προς τον έλεγχο περιορισμού της χρήσης συγκεκριμένων πλατφορμών, δηλαδή πότε μπορείς να έχεις πρόσβαση και σε ποιες πλατφόρμες.

Αυτό είναι κάτι το οποίο ο γονιός μπορεί και πρέπει να το ελέγχει, διότι εδώ έχουμε δύο προβλήματα, νομίζω το είπες πολύ σωστά, πόσο χρόνο περνάμε στο κινητό, γιατί ο χρόνος είναι πεπερασμένος, και τι βλέπουμε στο κινητό. Το πόσο χρόνο περνάμε στο κινητό είναι πιο εύκολο να το ελέγξουμε από το τι βλέπουμε στο κινητό.

Ας πούμε, είναι απολύτως λογικό αυτό το οποίο λες, το κινητό πρέπει να είναι έξω από το δωμάτιό του όταν κοιμάται το παιδί. Μας το λένε όλοι οι επιστήμονες. Αυτό αφορά και τους γονείς βέβαια, δεν αφορά μόνο τα παιδιά.

Άρα, το να περιορίζει, ας πούμε, κανείς χρονικά τα λεπτά ή τις ώρες που ένα παιδί θα είναι στις πλατφόρμες, θεωρώ ότι είναι ένα πολύ λογικό πρώτο βήμα. Γιατί μετά η ευθύνη περνάει στο παιδί: «έχεις μία ώρα», ας πούμε, «την ημέρα για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», να την κατανείμεις όπως θέλεις, αλλά να ξέρεις ότι μετά από τη μία ώρα τέλειωσε.

Και αν ζητήσεις από το γονιό, γιατί ακούω κι αυτή την κριτική «μα θα φέρετε τα παιδιά σε αντιπαράθεση με τους γονείς», μα όποιος έχει μεγαλώσει παιδιά γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτή η αντιπαράθεση δεν είναι διαφορετική από τα όρια τα οποία βάζουμε πάντα στα παιδιά μας όταν μας ζητάνε κάτι παραπάνω από αυτό το οποίο πιστεύουμε ότι πρέπει να κάνουν και τους λέμε «όχι».

Πρέπει να λέμε «όχι» και στα παιδιά μας, αλλά δεν μπορούμε να αποποιηθούμε αυτή την ευθύνη. Διότι προσέξτε εδώ τον παραλογισμό, οι γονείς τελικά καταλήγουν να χρησιμοποιούν το κινητό και ειδικά το smartphone για έναν βασικό λόγο: αυτός είναι να παρακολουθούν πού είναι τα παιδιά τους. Άρα, θέλουν να ξέρουν πού είναι τα παιδιά τους όταν είναι έξω αλλά δεν ενδιαφέρονται για το τι κάνουν τα παιδιά τους όταν είναι στο κινητό ή όταν είναι μέσα στο σπίτι. Αυτό είναι το δεύτερο βήμα, λοιπόν, που είναι το Kids Wallet.

Και μετά, βέβαια, επειδή είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς την Ελλάδα να είναι μια «νησίδα» σε έναν ευρωπαϊκό «ωκεανό», με πολύ διαφοροποιημένη πολιτική από την υπόλοιπη Ευρώπη, νομίζω ότι πολύ μεγάλη πρόκληση της επόμενης μέρας είναι ουσιαστικά πώς θα πιέσουμε τις πλατφόρμες τις ίδιες να σχεδιάζουν τις εφαρμογές αυτές λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της παιδικής και της εφηβικής χρήσης.

Ήδη αρχίζουν και το κάνουν. Το Instagram, αντιλαμβανόμενο την πίεση την οποία θα δεχθεί, αρχίζει και δημιουργεί ειδικούς λογαριασμούς για εφήβους, υπό την προϋπόθεση πάντα ότι θα δηλώσεις βέβαια ότι είσαι έφηβος. Αυτό μας ξαναφέρνει από την πίσω πόρτα στην συζήτηση του τρόπου με τον οποίο θα επιβεβαιώσουμε την πραγματική ηλικία του χρήστη. Αλλά καταλαβαίνουν και οι πλατφόρμες ότι εδώ θα αυξηθεί πολύ η πίεση.

Και ουσιαστικά η μεγάλη πρόκληση για μένα είναι πώς «σπας» τον φαύλο κύκλο αυτού του doomscrolling. Πώς, δηλαδή, κάποια στιγμή μπαίνει ένα φρένο και λες, «ρε παιδί μου, είδα δύο, τρία βίντεο, ας πούμε, τώρα στοπ. Πάμε παρακάτω». Ή «κάνε κάτι άλλο». Ή, στην περίπτωση που έχουμε θέσει χρονικό όριο, «τελείωσε ο χρόνος και δεν έχει άλλο. Αύριο έλα πάλι να συνεχίσεις αυτή την ωραία συνήθεια».

Άρα, βεβαίως υπάρχει ρόλος για την Ελλάδα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στο να προτάξουμε τεχνολογικές λύσεις. Αυτή η προσπάθεια την οποία κάνουμε εμένα μου θυμίζει λίγο την προσπάθεια που είχαμε κάνει με το ψηφιακό πιστοποιητικό COVID, όπου εμείς πάλι πρωταγωνιστήσαμε και ουσιαστικά το σχεδιάσαμε και στη συνέχεια υιοθετήθηκε από όλη την Ευρώπη. Ενδεχομένως να μπορέσουμε να προτείνουμε και τεχνολογικές λύσεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Και βέβαια, μετά πρέπει να δούμε και τα κανονιστικά ζητήματα, τα οποία αφορούν και τα δικαιώματα και την καινούργια νομολογία η οποία ενδεχομένως μπορεί να αναπτυχθεί εντός ευρωπαϊκού, θα έλεγα, νομικού περιβάλλοντος για τα πραγματικά δικαιώματα των παιδιών.

Ήδη έχουμε ένα πρόπλασμα ευρωπαϊκό νομοθετικό, που είναι το Digital Services Act, το οποίο, παραδείγματος χάρη, απαγορεύει στις πλατφόρμες να κάνουν tracking τα παιδιά για λόγους διαφήμισης.

Αλλά, πάλι, και αυτό προϋποθέτει ότι ξέρεις ότι ο χρήστης είναι παιδί. Η αλήθεια είναι ότι το ξέρουν οι πλατφόρμες πάρα πολύ καλά αν ο χρήστης είναι παιδί, γιατί γνωρίζουν πολύ καλά τα πάντα για τους χρήστες τους, με βάση το προφίλ των ενδιαφερόντων τους.

Αλλά πιστεύω ότι η Ευρώπη θα παίξει έναν μεγαλύτερο κανονιστικό ρόλο, να πιέσει τις μεγάλες αμερικανικές πλατφόρμες για ευρύτερες παρεμβάσεις.

Και εδώ, βέβαια, επιτρέψτε μου και μια ευρύτερη παρατήρηση, πιο γεωπολιτική. Βλέπετε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδεχομένως πηγαίνουν σε μία πολιτική όπου ουσιαστικά ο κόσμος της τεχνητής νοημοσύνης θα βαίνει προς μεγαλύτερη απορρύθμιση κι όχι προς μεγαλύτερη ρύθμιση. Πολλοί εκ των υποστηρικτών του εκλεγμένου Προέδρου ακριβώς σε αυτή την κατεύθυνση κινούνται και αυτός ήταν ενδεχομένως και ο λόγος που τον στήριξαν εξ αρχής.

Η Ευρώπη εδώ θα πρέπει να παίξει άμυνα, χωρίς να πάμε σε υπερβολική ρύθμιση. Να προσδιορίσει ένα πλαίσιο υποχρεώσεων και δικαιωμάτων, με το μυαλό μας, πρώτα και πάνω απ’ όλα, στα δικαιώματα των παιδιών και των εφήβων.

Εμείς, ως χώρα, με τη Στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνης, νομίζω το έχουμε κάνει. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα κανονιστικό πλαίσιο το οποίο να είναι θετικό προς τις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, αλλά ταυτόχρονα να θέτει και πλαίσια και όρια και να αντιμετωπίζει τις αρνητικές επιπτώσεις αυτής της αναδυόμενης τεχνολογίας με έναν τρόπο που, πρώτα και πάνω απ’ όλα, θα είναι ανθρώπινος και αποτελεσματικός.

Και όλα αυτά ξεκινούν από τη σωστή ενημέρωση των γονιών, των καθηγητών και των δασκάλων, των ειδικών της ψυχικής υγείας, οι οποίοι πολλοί μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι με τα ζητήματα αυτά και με το να εξηγήσουμε πάνω απ’ όλα στα παιδιά ότι για τη μεγάλη απόλαυση, τελικά, δεν υπάρχει υποκατάστατο του να αθληθείς, να βγεις έξω, να έχεις πραγματικές επαφές με τις φίλες σου και με τους φίλους σου, να κάνεις κάτι δημιουργικό στο σχολείο ή εκτός σχολείου.

Ο ψηφιακός κόσμος μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμος στην όλη μαθησιακή διαδικασία, αλλά δεν μπορεί ποτέ να είναι το υποκατάστατο των πραγματικών εμπειριών. Διότι αυτό συμβαίνει αυτή τη στιγμή: ο ψηφιακός κόσμος είναι το υποκατάστατο των πραγματικών εμπειριών.

Γιατί, πολύ απλά, όταν περνάς τόσο χρόνο κολλημένος σε μία πλατφόρμα, που δεν σου προσφέρει και τελικά τίποτα ουσιαστικό: ούτε γνώσεις σου δίνει, ούτε παραπάνω πληροφορία σου προσφέρει, ούτε σε βοηθάει στο να αναπτύξεις κάποιες από τις δεξιότητες που είναι τόσο απαραίτητες για τα παιδιά και τους εφήβους μας.

Άρα, πιστεύω ότι είναι μια μεγάλη ευκαιρία να παίξουμε έναν ρόλο ευρύτερο, πέραν δηλαδή των ορίων της πατρίδας μας, σε ευρωπαϊκό και τεχνολογικό αλλά και κανονιστικό πλαίσιο, διότι τα ζητήματα αυτά απασχολούν τους πάντες. Κι αν κρίνω από το ενδιαφέρον των γονιών αλλά και των παιδιών, απασχολούν πάρα πολύ και την ελληνική κοινωνία.

Αναλύοντας τις επιπτώσεις από την αλόγιστη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ο Πρωθυπουργός δήλωσε:

Να πούμε ότι το Instagram έχει πολύ ενδιαφέρον διότι, ειδικά για τα κορίτσια, δημιουργεί αυτόματες συγκρίσεις με πρότυπα τα οποία ενδεχομένως και αυτά μπορεί να είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης. Έρχεται ένα κορίτσι τώρα και σου λέει «τι είναι αυτή η καλλονή», η οποία δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης. Ή πόσα likes παίρνει, αν εγώ κάνω κάτι ωραίο και παίρνω τρία likes και ο άλλος παίρνει πενήντα, τι σημαίνει αυτό για εμένα τελικά;

Γι’ αυτό και νομίζω ότι, επιστημονικά πια, είναι αρκετά τεκμηριωμένο ότι τέτοιου είδους εξαρτήσεις δημιουργούν, ειδικά στα κορίτσια, σημαντικές παράπλευρες επιπτώσεις, που έχουν κυρίως να κάνουν με την αυτοεκτίμησή τους. Στα αγόρια μπορεί οι επιπτώσεις να είναι λίγο διαφορετικές, αλλά κι εκεί πολύ συχνά άκρως προβληματικές.

Και βέβαια, να πούμε και μια κουβέντα για το TikTok, το οποίο και εγώ έχω χρησιμοποιήσει για λόγους πολιτικής επικοινωνίας και γνωρίζω πολύ καλά τη δύναμή του, ότι εδώ υπάρχουν και άλλα ζητήματα τα οποία πηγαίνουν πολύ πέρα από τις επιπτώσεις στη ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίον δουλεύουν αυτοί οι αλγόριθμοι, τις παρεμβάσεις που ενδεχομένως μπορούν να γίνουν στην ίδια την εκλογική διαδικασία.

Είδαμε πρόσφατα αυτό το οποίο συνέβη στη Ρουμανία, όπου ένας απίθανος υποψήφιος, από το πουθενά, μόνο μέσω του TikTok κατέληξε να αποκτήσει τόση δημοσιότητα ώστε να έρθει πρώτος σε μια εκλογή η οποία στη συνέχεια ακυρώθηκε.

Το λέω για να εξηγήσω την περιπλοκότητα αυτού του ψηφιακού κόσμου τον οποίον πρέπει να διαχειριστούμε. Βέβαια, ακόμα δεν έχουμε ακουμπήσει τα ζητήματα των επιπτώσεων της τεχνητής νοημοσύνης στις ικανότητες τις οποίες πρέπει να έχει ένα παιδί και ένας έφηβος καθώς μεγαλώνει.

Διότι αν σήμερα έχουμε πρόβλημα διάσπασης προσοχής, άρα τα παιδιά δυσκολεύονται να διαβάσουν ένα μεγάλο κείμενο, άρα δυσκολεύονται να διαβάσουν, για σκεφτείτε λίγο τι συμβαίνει ήδη σήμερα όταν το γράψιμο υποκαθίσταται από εφαρμογές οι οποίες μπορούν να παράγουν ένα κείμενο το οποίο θα έχει πολύ μεγάλη δυσκολία ένας δάσκαλος, ένας καθηγητής να καταλάβει ότι είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης.

Άρα, αν καταλήξουμε να έχουμε δυσκολία στο να διαβάζουμε, επειδή δεν μπορούμε να συγκεντρωνόμαστε, και να γράφει τις εκθέσεις μας το κάθε ChatGPT, καταλαβαίνουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνεται ο ίδιος ο εγκέφαλος των παιδιών και των εφήβων, ότι έχουν γίνει ουσιαστικές παρεμβάσεις στην ίδια την διαδικασία με την οποία μαθαίνετε και αναπτύσσετε εκείνες τις δεξιότητες και απορροφάτε εκείνες τις γνώσεις που θα σας είναι απαραίτητες στη συνέχεια της ζωής σας.

Και ναι, τα εργαλεία τα τεχνολογικά είναι πάρα πολύ χρήσιμα. Εγώ χρησιμοποιώ μονίμως αυτό το παράδειγμα, γιατί προσπαθώ να θυμηθώ πώς ήμουν εγώ στη δική σας την ηλικία και θυμάμαι ότι στα 23 μου αποφάσισα να ξεκινήσω με το αυτοκίνητό μου και με έναν φίλο μου να διασχίσουμε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, από τη Δυτική Ακτή έως την Ανατολική Ακτή. Διέσχισα τις Ηνωμένες Πολιτείες με χάρτη, όπως πολλοί από εμάς, κάτι το οποίο φαίνεται την εποχή του Google Maps αδιανόητο.

Έλα ντε, όμως, που το ανθρώπινο μυαλό είναι προγραμματισμένο να μπορεί να προσανατολίζεται και να πρέπει να προσανατολίζεται σε συνθήκες δύσκολες και αυτή την ικανότητα πια την έχουμε απωλέσει, γιατί τη θεωρούμε παντελώς περιττή. Δεν ξέρουμε, μπορεί να μην έχει καμία σημασία τελικά, αλλά μπορεί και να έχει.

Πολλαπλασιάστε το αυτό τώρα επί 10 ή επί 100 για να διαπιστώσουμε ότι αυτή τη στιγμή ουσιαστικά διεξάγεται ένα τεράστιο πείραμα με τους εγκεφάλους των παιδιών και των εφήβων μας, χωρίς αυτό -μέχρι τουλάχιστον πολύ πρόσφατα- να μας απασχολεί. Και αυτό πρέπει να σταματήσει με κάποιον τρόπο ή, αν μη τι άλλο, χρειάζεται μία αντίδραση και θέλω η Ελλάδα σε αυτό να παίξει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο.

Τα μηνύματα του Κυριάκου Μητσοτάκη στο κλείσιμο της συζήτησης

Πρώτον, επιλέξαμε να κάνουμε αυτή την εκδήλωση στις 30 Δεκεμβρίου ακριβώς γιατί θέλω να είναι ένα αντικείμενο συζήτησης στα Πρωτοχρονιάτικα τραπέζια. Και επειδή πολλές φορές κάνουμε δεσμεύσεις για το πώς θέλουμε να δούμε τη ζωή μας τον επόμενο χρόνο σε αυτά τα τραπέζια, ας λάβουμε υπόψη μας αυτά τα οποία είπαμε.

Πρώτον, γονείς μπείτε και βάλτε τα parental controls τα οποία έχετε τη δυνατότητα σήμερα να βάλετε και κάντε αυτή τη συζήτηση με τα παιδιά σας.

Δεύτερον, για τα παιδιά αντιληφθείτε ότι δεν πάμε να βάλουμε καθολικούς περιορισμούς που θα σας βρουν αντίθετους, αλλά δείτε το ως μία διαδικασία που θα σας ξαναδώσει τη δυνατότητα να κάνετε πράγματα τα οποία εσείς οι ίδιοι ξέρετε ότι σας κάνουν χαρούμενους, πλην όμως από συνήθεια και από εθισμό καταλήγετε τελικά να ξοδεύετε περισσότερο χρόνο σε ουσιαστικά άχρηστες συνήθειες, που δεν σας δίνουν πραγματική χαρά.

Και, τρίτον, και προς τις μεγάλες εταιρείες, τις μεγάλες πλατφόρμες: αναλάβετε τις ευθύνες σας. Έχετε βγάλει ήδη πάρα πολλά λεφτά από αυτό το οποίο κάνετε. Δεν χρειάζεται να βγάζετε λεφτά και από τα παιδιά και από τους εφήβους, όταν γνωρίζουμε πολύ καλά ότι αυτό το οποίο κάνετε είναι επικίνδυνο για την ψυχική τους υγεία.